VZW
PIBO-Campus

Pagina afdrukken

DEMO: Bouwstenen voor de Vlaamse sojateelt en –keten

Projectomschrijving:

Vandaag zijn het vooral onze veehouders die een belangrijke bijdrage leveren aan de eiwitvoorziening van de bevolking door de productie van dierlijk eiwit (melk en vlees). Zowel de productie als de verwerking van melk en vlees gebeuren lokaal. Op de groeiende markt voor plantaardige eiwitalternatieven zijn er ook Vlaamse voedingsbedrijven actief. Met Alpro, producent van o.a. sojadranken, is in Wevelgem zelfs een wereldspeler gevestigd. Voor hun grondstofvoorziening ontbreekt echter de lokale connectie. Deze vaststelling gaat niet alleen op voor soja die bestemd is voor de productie van vleesvervangers, dranken en desserts, maar bijvoorbeeld ook voor kikkererwten die het basisingrediënt zijn voor hummus. Van alle peulvruchten met potentieel als eiwitrijke grondstof staat de kennis omtrent teelttechniek voor lokale soja echter het verst.

Een klassieke vruchtafwisseling van granen en rooivruchten verloor op akkerbouwbedrijven aan rendabiliteit. Oogsten zijn wisselvallig als gevolg van extreme weersomstandigheden. Kosten stijgen en de verkoopprijzen voor suikerbieten (o.i.v. markthervorming) en meer recent ook aardappelen (o.i.v. Covid-19) kregen een knauw. Dat verklaart de grote interesse in nieuwe akkerbouwmatige teelten zoals soja. Met de drie afgebakende werven moet het mogelijk zijn om de interesse in lokale sojateelt levendig te houden, en de fundamenten te versterken waarop een opschaling van de teelt kan rusten.

De werkpakketten die uitvoering geven aan de drie werven zijn opgebouwd rond zes doelstellingen. De eerste werf en het bijbehorende werkpakket rond kennisverspreiding leggen de focus op bemesting en inoculatie. Concrete doelstellingen zijn het belang van een geslaagde inoculatie in de verf zetten (1), en landbouwers overtuigen van de juiste bemestingsstrategie (2). Extra nadruk wordt gelegd op de symbiose tussen de sojaplanten en bodembacteriën die het vlinderbloemig gewas in staat stellen om luchtstikstof te benutten voor zijn groei. Zo willen we vermijden dat gangbare bemestingspraktijken uit andere teelten gekopieerd worden naar soja. Vooral op gemengde bedrijven is het risico niet ondenkbeeldig dat het sojaperceel in functie van de mestafzet een startbemesting krijgt. Het nadelig effect hiervan zal aangetoond worden op het demonstratieplatform.

Het tweede werkpakket gaat een stap verder dan louter kennis verspreiden die is opgedaan binnen de VLAIO-landbouwtrajecten. Voor de belangrijke teeltfasen zaai en oogst mikken we op een uitbreiding van de bestaande aanbevelingen door lessen te trekken uit de inzet van verschillende types en merken van zaai- en oogstmachines. In tegenstelling tot sommige andere nieuwe teelten heeft soja als groot voordeel dat het bestaande machinepark van landbouwers en loonwerkers bruikbaar is. Zaaien gebeurt meestal met een graanzaaimachine, maar een precisiezaaimachine geeft extra garantie op een goed resultaat. Een precisiezaaimachine legt de zaden gelijkmatiger op de juiste diepte, en drukt de zaden vooral beter aan dan een graanzaaimachine. Precisiezaaimachines worden gebruikt voor de zaai van o.a. bonen, maïs en suikerbieten. Ze zijn niet altijd voorhanden op het landbouwbedrijf, maar een landbouwer kan ze wel inhuren via loonwerk. Tegenover die meerprijs moet een meerwaarde staan. Het doel is die meerwaarde te demonstreren aan de hand van een vergelijkende zaaiproef (3). Daarbij zal verwezen worden naar de opkomstproblemen die in 2020 het gevolg waren van de voorjaarsdroogte. Een snelle en gelijkmatige start van de soja is van groot belang, onder meer om de onkruidbestrijding te doen lukken en het risico op vogelvraat te verkleinen.

Precisiezaai kan een oplossing zijn voor droogte rond het tijdstip van zaai. Vanaf de bloei breekt een nieuwe periode aan dat de vochtvoorziening belangrijk is voor soja. De voorbije zomers groeiden de peulen uit in bijzonder droge omstandigheden. Dat tast de opbrengstverwachting aan, zeker op minder goed vochthoudende gronden. Sojatelers in het zuiden van Frankrijk krijgen van onderzoeksinstituut Terres Innovia het advies om vanaf de eerste bloemen te starten met irrigeren bij gebrek aan neerslag. Zij blijven waken over de vochtvoorziening tot het gewas begint af te rijpen, ongeveer een maand voor de oogst. Kunstmatig beregenen (100 mm) kan daar in opbrengst 800 tot 1.000 kilo verschil maken, en het eiwitgehalte veilig stellen dat anders niet zou voldoen voor de voedingsindustrie. Samen met een sojapionier gaan we na of beregening ook in Vlaanderen het verschil kan maken in een droge zomer (4).

Voor het oogsten van soja kunnen standaard maaidorsers ingezet worden mits enkele aanpassingen aan dorstrommel en zeven. Anders dan voor granen kunnen landbouwers en loonwerkers niet terugvallen op hun rijke ervaring om de juiste instellingen voor soja te bepalen. Door basisinstellingen te bepalen in functie van het merk van maaidorser (5) willen de projectpartners vermijden dat percelen als het ware blind aangesneden worden. Elk perceel is anders en ook de (weers)omstandigheden kunnen bij het dorsen verschillend zijn. Aan de hand van de basisinstellingen bereiken de operatoren van oogstmachines sneller het gewenste resultaat zodat de opbrengstverliezen en het risico op afgekeurde partijen minimaal zijn.

In het derde werkpakket ter uitvoering van de werf ‘Kennismaken met (nieuwe) afzetkanalen voor lokale soja krijgt de hoofdfocus op teelttechniek een verlengstuk. Landbouwers zitten immers met veel vraagtekens rond de afzet van een nieuwe teelt als soja. Door het in de kijker zetten (o.a. videoreportage PlattelandsTV) van twee geslaagde voorbeelden willen we landbouwers en andere ketenpartijen inspireren. Nieuwe kansen voor afzet creëren (6), daar is het uiteindelijk om te doen, en daarom stappen we ook in een kennismakingstraject met fabrikanten van spreads op basis van plantaardige eiwitten zoals soja. Dat doen we door de fabrikanten met interesse in het lokaal ‘sourcen’ van plantaardige eiwitten uit te nodigen voor een bezoek aan één van de demonstratieplatformen. Eén van hen overtuigen we om de eigen grondstofvoorziening en het productieproces toe te lichten op een studiedag over nieuwe teelten. Dat schept duidelijkheid omtrent de noden van deze voedingsbedrijven op vlak van logistiek en grondstofkwaliteit, en is dus een noodzakelijke stap richting het aanknopen van handelsrelaties.

Rol PIBO-campus en projectpartners:

PIBO-campus is partner in het project, samen met Inagro en het ILVO. Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant is promotor.

In praktijk zal PIBO-Campus verschillende demoplatformen installeren en opvolgen bij een sojapionier in Limburg.

  • Demoplatform oordeelkundige bemesting (1 proef/jaar)
    Geïnoculeerd zaaizaad wordt tijdens het seizoen op 3 verschillende manieren bemest:

    • startbemesting met kunstmest bij zaai
    • Geen startbemesting bij zaai, maar toedienen van 35 E Nwz/ha bij bloei (beste praktijk)
    • Geen startbemesting bij zaai, maar toedienen van 70 E Nwz/ha bij bloei
  • Demoplatform zaaitechniek (1 proef/jaar)
    De opkomst van de sojaplanten wordt opgevolgd bij inzaai door volgende zaaimachines:

    • standaard graanzaaimachine (sleufkouter)
    • pneumatische graanzaaimachine met schijfkouter en aandrukwielen (beste praktijk)
    • precisiezaaimachine (bonen, bieten of maïs)
  • Optioneel: in geval van droogte in het voorjaar, wordt de zaaidemonstratie vervangen door een demo m.b.t. mechanische onkruidbestrijding. Doel van deze demo is de bestrijding van melganzevoet in naopkomst door schoffelen
  • Demoplatform oogsttechniek
    Tijdens het eerste projectjaar wordt op het demoperceel in Limburg een maaidorser van het merk New Holland of Claas ingesteld voor de oogst van soja. In het tweede projectjaar vindt op het demoperceel in Vlaams-Brabant een grote oogstdemo plaats waar machines van de merken John Deere, New Holland en Claas samen aan het werk zullen zijn

Tot slot brengt PIBO-Campus het soja afzetkanaal via Arvesta en Alpro in beeld. Met de camera volgen we het spoor van een partij soja die het veld van een sojapionier verlaat.

Looptijd: 01/03/2021 – 28/02/2023